W celu uzyskania dostępu do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych osoby nieubezpieczone mogą starać się o wydanie decyzji, potwierdzającej prawo do świadczeń opieki zdrowotnej na okres do 90 dni na podstawie art. 54 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. 2008 Nr.164 poz. 1027 z późn. zm.).
Decyzja taka może zostać wydana po:
- przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego,
- przedłożeniu dokumentów potwierdzających obywatelstwo polskie,
- udokumentowaniu zamieszkiwania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- stwierdzeniu spełniania kryterium dochodowego zgodnie z ustawą o pomocy społecznej,
- stwierdzeniu braku występowania dysproporcji pomiędzy wysokością dochodu a sytuacją majątkową osoby/rodziny.
Objęcie prawem do świadczeń opieki zdrowotnej może nastąpić na wniosek osoby nieubezpieczonej a w sytuacjach nagłych na wniosek zakładu opieki zdrowotnej udzielającej świadczeń medycznych.
Przed wydaniem decyzji potwierdzającej prawo do świadczeń opieki zdrowotnej należy wykluczyć możliwości zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego.
Zgodnie z obwiązującymi przepisami obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, podlegają m.in.:
- osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- osoby, które uzyskały w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą, objęte indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy społecznej, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, przyznane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- osoby bezdomne wychodzące z bezdomności niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego lub realizujące kontrakt socjalny w wyniku zastosowania procedury, o której mowa w art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.), niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego nieprzebywające w placówkach, , niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego;
Za wyżej wymienione osoby składki na ubezpieczenie zdrowotne opłaca Ośrodek Pomocy Społecznej.
Osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, za które składki opłacają inne instytucje są także:
- uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego;
- studenci i uczestnicy studiów doktoranckich niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
- bezrobotni (zarejestrowani w PUP) niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
Osoby ubezpieczone maja obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny którymi są:
- dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,
- małżonek, (za wyjątkiem małżonków, wobec których orzeczono separację prawomocnym wyrokiem sądu),
- wstępni (rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym;
Nieubezpieczeni rodzice dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego mogą zgłosić się do Ośrodka Pomocy Społecznej a w przypadku dzieci realizujących obowiązek szkolny - do szkoły w której dziecko się uczy.
Szczegółowy katalog osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego oraz wskazanie na kim ciąży obowiązek zgłoszenia i odprowadzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne określa wyżej cytowana ustawa z dnia z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
